جهان در غیاب آرمان شهرها

در عصر حاضر با جهانی شدنِ بازار، تولید و مصرف و نیز وجود شبکه های ارتباطیِ جهانی سازی از یک‌سو، و کالایی شدنِ تمامی‌ِ حیطه‌های زندگیِ روزمره، از جمله قلمروهای فکری، فرهنگی، سیاسی، مذهبی و اطلاعاتی از سوی دیگر، ظاهراً «انسان زیرزمینیِ» داستایوفسکی، از این امکان برخوردار است تا به کمک کامپیوتر خانگی‌اش، در عینِ بی‌اعتنایی به جامعه‌ای که به لحاظ فیزیکی ـ کالبدی در آن زندگی می‌کند، خود را از احساس حاشیه‌شدگی و طرد اجماعی برهاند. به بیانی دیگر، ظهور جامعة جهانیِ شبکه‌ای، به عنوان دست‌آوردِ مستقیم جهانی‌سازی، اکنون به گونه‌ای مجازی می‌تواند به یاری تکنولوژی پیشترفته، خلاء اجتماعیِ ناشی از گسستِ فرد و جامعه را پر کند...
«جهان در غیاب آرمان‌شهرها ، ص125»

جهان در غیاب آرمان‌شهرها........مهشید جعفری/ نگاه نو، سال ،1388، شماره 83،ص117
"نمی دانم آیا پژوهشی وجود دارد که نشان دهد زنان بیشتر برای آیندة انسان و انسان آینده نگرانند یا مردان، ولی در همین ماه گذشته چندین کتاب و مقاله خوانده‌ام که زنان نگارندة آنها بوده‌اند و در حوزه‌های گوناگون همگی دغدغة آینده را داشته‌اند. به نظر می‌رسد ، که پس از قرنها نسخه‌های مردانة بی‌حاصل، این‌بار زنان در پیِ یافتن راه حل‌اند. آنها بازگشت به سرشت اجتماعی‌ انسان و اصالت بخشیدن آگاهانه به عواطف انسانی و مسئولیت پذیری خصوصی و عمومی را تجویز می‌کنند. زهرة روحی نیز گرچه در مقدمة کتاب خود می‌نویسد که کتابش «نظریة جدیدی در بر ندارد، بلکه فقط در صدد است تا تنزل موقعیت فعلی انسان در قرن بیست و یکم را تذکر دهد»، ولی در نهایت توصیه می‌کند که برای خروج از این وضعیت، تلاشی لازم است که «شالودة آموزه‌هایش را بر سرشت اجتماعی انسان قرار دهد [...] وابستگی، نیاز، تعامل و مسئولیت نسبت به خود، دیگری و جهان اجتماعی را به مثابه وضعیت وجودیِ انسان ببیند و آن را در کنار استقلال و آزادیِ فردیِ عقلانیت مدرن قرار دهد.»
جهان در غیاب آرمان‌شهرها برای کسانی که دغدغه‌ای مشابه دارند، کتابی خواندنی و جذاب است."

تاریخ اندیشه در جهان در غیاب آرمان‌شهرها
نویسنده کتاب «جهان در غیاب آرمان‌شهرها» اثرش را تصاویری می‌داند که حین گردشی در اندیشه‌های جهان امروز برداشته شده‌اند، تصاویری که گویای وضعیت نابسامان بشر در جهان امروزند. به اعتقاد وی، نتایج مشاهده این تصاویر، بازگرداندن آرمان‌ها به دنیایمان نیست، بلکه هدف این کتاب، به تأمل واداشتن انسان‌هاست.زهره روحی، نویسنده این کتاب، در گفت‌وگو با ایبنا،‌ به اثری که پیش از این از وی منتشر شده است، اشاره کرد و گفت: سال 1384 کتابی با عنوان «لحظه‌گردی‌ها، بازشناسی و تأملاتی در فلسفه» از من منتشر شد که به فلسفه اگزیستانسیالیست می‌پرداخت. این اثر پس از بررسی افکار «نیچه» و کتاب «چنین گفت زرتشت» او، مقایسه‌ای تطبیقی میان افکار وی و «هایدگر» و «کیرکگارد» انجام می‌دهد، اما کتاب «در غیاب آرمان‌شهرها» اثری است که به دلیل پرداختن به تاریخ فلسفه علوم اجتماعی و همچنین تاریخ اندیشه، از بار جامعه‌شناسی برخوردار است.
وی هدفش از نگارش این اثر را این‌گونه توصیف کرد: دلیل پرداختن به آرمان‌شهر، وضعیت جهان کنونی و موقعیت نابسامان انسان امروز در آن است. انسان از لحاظ اقتصادی، سیاسی و اجتماعی با موقعیتی ناامن روبه‌روست، وضعیتی که حاصل گرایش‌های نئولیبرالیستی و خصوصی‌سازی‌های افراطی سرمایه‌دارانه است.
روحی افزود: این اثر پاسخ و راهکار ارایه نمی‌کند، بلکه به ایجاد پرسش می‌پردازد. برخلاف اعتقاد برخی از نخبگان فکری که دوران آرمان‌شهرها را پایان یافته می‌پندارند،‌ این اثر به تأثیرات این تفکر در جوامع امروزی و جهان در غیاب آرمان‌شهرها می‌پردازد. البته در این کتاب قصدی برای دفاع دوباره از شکل‌گیری آرمان‌شهرها و اعتقاد به آنها نداشته‌ام، زیرا ارایه نظری مخالف نظرات غالب و سعی در به کرسی نشاندن آنها، سبب استبداد و رنج و عذاب می‌شود. همان‌گونه که خصلت‌های توتالیتر برخی از ایدئولوژی‌ها که آرمان‌هایی را نیز در درون خودشان دارند، مایه رنج عده کثیری را فراهم می‌کند.
وی اثر خودش را این گونه توصیف کرد: این کتاب به تصاویری می‌ماند که حین گردشی در اندیشه‌های جهان امروز برداشته شده‌اند، تصاویری که گویای وضعیت نابسامان بشر در جهان امروز است. نتایج مشاهده این تصاویر بازگرداندن آرمان‌ها به دنیایمان نیست، زیرا برخی از این آرمان‌ها مشکل‌ساز نیز بوده‌اند. تنها قصد این اثر به تأمل واداشتن انسان‌هاست.
روحی افزود: این کتاب با سیری در آرمان‌ها و ایدئولوژی‌ها، شرایط بروز آنها را بررسی می‌کند. بسیاری از ایدئولوژی‌های آرمان‌گرایانه خواسته‌هایی مترقی نظیر «آزادی» و «فردیت» که در آن زمان سرکوب می‌شدند را طلب می‌کردند،. معتقدان به این ایدئولوژی‌ها نظیر «مدرنیسم» می‌کوشیدند قلمرو آزادی و دموکراسی را در اختیار افراد بیشتری بگذارند.
وی به توضیحات بیشتری درباره فردیت پرداخت و گفت: فردیت نیز نظیر سایر آرمان‌ها که در زمانه شکل‌گیریشان مترقی به شمار می‌آمدند،‌ بعدها توسط سایر آرمان‌ها سرکوب شدند و این دور ادامه یافت. دلیل سرکوب آرمانی نظیر فردیت نیز خصلت‌ها و گرایش‌های نئولیبرالیستی و وجهه بیمارگونه آن است که از زبان سیاست‌مدارانی نظیر «مارگارت تاچر» و «رینولد ریگان» شنیده می‌شود.
روحی بار دیگر تأکید کرد که کتابش قصد ارایه بینشی و نگرشی خاص نیست و گفت: این اثر قصد ایجاد پرسش دارد،‌ زیرا با پرسش به تأمل واداشته می‌شویم. همان‌گونه که «هایدگر» رستگاری را در پرسش می‌بیند، انسان پرسشگر به یقین به لحاظ اجتماعی و انسانی بهتر از دیگران قادر به شناخت و درک موقعیت فرهنگی و اجتماعی خویش است. وی با ایجاد پرسش و تأمل خواهد توانست خصلت‌های اجتماعی را در خود جای دهد و ارتباطی مناسب با دنیای پیرامونش و افراد آن برقرار کند.
کتاب «جهان در غیاب آرمان‌شهرها» با بهای 25000 ریال از سوی انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.
۱۳۸۸/۰۹/۳۰
کلیه حقوق متعلق است به موسسه « میراث اهل قلم » . باز نشر مطالب با ذکر « کتاب نیوز » بلامانع است.